Overprikkeling en onderprikkeling bij hoogsensitieve personen
Hsp verwerken prikkels intenser en diepgaander. Vaak zie je dan ook dat je als hsp (onbewust) prikkels gaat vermijden, om overprikkeling te voorkomen. Toch heb je juist ook positieve prikkels nodig die je nieuwe energie, voeding en/of ontspanning geven.
Te veel (energievragende) prikkels kunnen tot overprikkeling leiden en te weinig positieve prikkels zorgen juist voor onderprikkeling. Het gaat dan ook echt om de voor jou juiste balans:
Welke prikkels vragen veel van jouw energie?
Van welke prikkels krijg je energie?
Hoe is de kwaliteit van de prikkels?
In deze blog lees je meer over overprikkeling, onderprikkeling en de balans daartussen. Ook lees je over diepgaande prikkelverwerking en de prikkels die veel hsp als intens ervaren.
Diepgaande prikkelverwerking bij hsp
Hoogsensitieve personen verwerken prikkels intenser en diepgaander. Prikkels komen dieper bij je binnen en je hebt meer verwerkingstijd nodig. Dat vraagt meer van het autonome zenuwstelsel, waardoor je sneller overprikkeling ervaart dan niet-hsp.
Het autonome zenuwstelsel en het hoogsensitieve brein
Het autonome zenuwstelsel van hsp is scherper afgesteld, waardoor je ontvankelijker bent voor prikkeling uit de omgeving.
Ook het hoogsensitieve brein werkt net een beetje anders dan dat van niet-hsp. Zo zijn er tijdens prikkeling meer hersengebieden actief en worden er meer verbanden gelegd.
Door de werking van het autonome zenuwstelsel en het hoogsensitieve brein komen er meer prikkels intenser bij je binnen, verwerk je de prikkels diepgaander en heb je meer verwerkingstijd nodig.
Verschillende vormen van externe prikkeling
Met al je zintuigen, inclusief je zesde zintuig, neem je prikkels waar. Alles wat je ziet, hoort, proeft, ruikt, voelt en onbewust waarneemt komt bij je binnen en vraagt om verwerking. Daarnaast heb je te maken met bijvoorbeeld prikkeling in een sociale setting, een nieuwe situatie, of energetische prikkeling (sfeer, energie van de mensen om je heen, maanstanden, etc.).
Prikkels en je basisenergie
De invloed van bepaalde prikkels kan wel per moment en per persoon verschillen. Zo hebben jouw basisenergie en je energie in het moment een grote invloed op hoe je prikkels ervaart.
Ook speelt de hoeveelheid verwerkingstijd die je hebt mee: hoe bewuster je omgaat met het creëren van voldoende verwerkingstijd, hoe minder vaak je overprikkeld raakt
Welke externe prikkels zijn voor hsp intens?
Specifieke indringende geluiden, zoals het geluid van een boormachine, bladblazer, grasmaaier of een stofzuiger, pratende mensen of bijvoorbeeld straatverkeer.
Kriebelende kleding of uitgeknipte labels.
Sterke geuren van bijvoorbeeld eten, parfum of lichaamsgeuren.
De (negatieve) sfeer in een ruimte of de stemming van een persoon.
Bepaalde smaken of structuren van eten en drinken.
Felle lichten of kleuren.
Plekken waar veel tegelijkertijd gebeurt of waar veel mensen samenkomen.
Fysieke en/of emotionele pijn.
De prikkeling van het ‘moeten’ en tijdsdruk.
Stand van de maan (volle maan, nieuwe maan) en andere planeetstanden.
Het is heel persoonlijk of je iets als prikkelend ervaart of niet. Ook hoef je niet gevoelig te zijn voor alle vormen van externe prikkeling. De ene hsp herkent zich in alle vormen van externe prikkeling, terwijl er voor de ander juist één echt uitspringt.
Vaak is het wel zo, dat als je al wat meer overprikkeld ben, je ook gevoeliger wordt voor andere vormen van externe prikkeling.
Het kan je dan ook helpen om te weten voor welke vormen van prikkeling jij gevoelig bent, zodat je daar rekening mee houdt en op die manier overprikkeling beperkt/voorkomt.
Interne prikkels
Naast externe prikkeling, ervaren hsp ook veel interne prikkeling: je gedachtes, gevoelens en emoties. Die ontstaan deels vanuit externe prikkeling en daarnaast ook door je rijke gevoels- en gedachtewereld.
Zo ervaar je als hsp emoties en gevoelens diep, waardoor je verdriet, boosheid, frustratie, angst of machteloosheid heel intens kunt ervaren.
En misschien herken je zelf ook wel de piekergedachten of een hoofd dat nooit ‘stil lijkt te staan’? Je gedachtes kunnen je uit je slaap houden. Of misschien voer je gesprekken wel telkens opnieuw in je hoofd, vraag je je steeds af wat je anders had kunnen doen of maak je je zorgen om een toekomstige situatie of je dierbaren.
Het zijn allemaal vormen van interne prikkeling die naast de externe prikkeling om verwerkingstijd en ruimte vragen.
Wat is overprikkeling?
Zoals je ziet zijn er vele vormen van prikkeling, intern en extern, die vragen om verwerkingstijd en ruimte. Als je geen ruimte neemt voor diepgaande verwerking, wordt je systeem overvraagd en ontstaat overprikkeling. Op dat moment heb je geen ruimte meer voor nieuwe input.
Wanneer je het punt van overprikkeling bereikt, is heel afhankelijk van de vorm van prikkeling en je energie van dat moment.
Hoe beter je in je energie zit, hoe gemakkelijker je een prikkel tijdelijk naar de achtergrond kunt verplaatsen. Toch vragen ook die prikkels uiteindelijk om verwerkingsruimte. Als je onvoldoende ontlaadt en oplaadt, stapelen de prikkels zich op en ontstaat alsnog overprikkeling.
Overprikkeling = een te veel aan prikkeling, je hebt verwerkingstijd nodig.
Gevolgen van overprikkeling
Bij overprikkeling raakt je autonome zenuwstelsel te veel belast en kom je niet meer goed bij rust en herstel. Dat kun je bijvoorbeeld herkennen aan:
Slaapproblemen, je komt moeilijk in slaap, slaapt slecht door en/of hebt last van intense dromen.
Vermoeidheid, of je helemaal leeg voelen.
Heftige emoties, je bent snel geëmotioneerd, voelt je steeds boos of verdrietig, moet veel huilen of reageert misschien wel onredelijk geïrriteerd.
Niet goed meer kunnen ontspannen of genieten.
Lusteloosheid.
Het gevoel dat de emmer doorlopend overloopt, waardoor je er niets nieuws meer bij kunt hebben.
Piekergedachten die ervoor zorgen dat je hoofd doorlopend in overdrive lijkt te staan.
Fysieke klachten als hoge spierspanning, hoofdpijn, buikpijn, etc.
De behoefte om je voor langere tijd helemaal terug te trekken.
Langdurige overprikkeling zorgt voor chronische stress en kan zelfs leiden tot een burn-out. Bij overprikkeling belast je echt je autonome zenuwstelsel en vraag je veel van je energiereserves.
Wat is onderprikkeling?
Veel hsp gaan (onbewust) prikkels vermijden, uit angst voor overprikkeling. Misschien associeer je prikkels wel met iets negatiefs of ben je bang dat je weer overprikkeld raakt. Misschien ontloop je sociale situaties, blijf je zoveel mogelijk thuis of kies je voor die dingen die volledig binnen jouw comfortzone liggen.
Verrassend genoeg werkt dat voor veel hsp (en nog meer voor hsp-hss) juist averechts en ontstaat daardoor onderprikkeling. Iedereen heeft behoefte aan positieve, energiegevende vormen van prikkeling. Zeker als hoogsensitief persoon ben je extra gevoelig voor positieve vormen van prikkeling: daar haal je echt nieuwe energie, ontspanning en voeding uit.
Vaak zit de oplossing voor overprikkeling dus niet in het minder doen, maar in het creëren van een juiste balans in rust, ruimte voor verwerking en vormen van positieve, energiegevende prikkeling.
Onderprikkeling = een tekort aan energiegevende, voedende prikkels.
Gevolgen van onderprikkeling
Je brein is altijd op zoek naar een bepaalde mate van prikkeling en stimulans. Je komt daardoor in actie, en het is nodig om bepaalde ‘geluksstofjes’ aan te maken. Daarnaast heb je te maken met de wil van jouw ziel: waar wakkert je innerlijke vuur van aan? Wat geeft jou energie? Daar heb je positieve prikkeling voor nodig.
Een gebrek aan energiegevende prikkeling geeft dan ook eigenlijk hetzelfde resultaat als overprikkeling:
slaapproblemen;
intense dromen;
heftige emoties;
futloos en leeg voelen;
niet goed meer kunnen genieten;
piekergedachten.
Op de lange termijn kan onderprikkeling zelfs depressieve gevoelens veroorzaken en leiden tot een bore-out.
Balans tussen overprikkeling en onderprikkeling
Overprikkeling en onderprikkeling uiten zich dus op soortgelijke manieren. Misschien herken je daardoor niet altijd direct of je overprikkeld of onderprikkeld bent. Als je bijvoorbeeld al onderprikkeld bent, maar het verward met overprikkeling, kies je ervoor om rust te nemen, terwijl je juist behoefte hebt aan positieve, energiegevende prikkels.
Het helpt dan ook om voor je zelf te onderzoeken wanneer je onderprikkeld bent en wanneer overprikkeld. Zo weet je na welke vormen van prikkeling je mag ontladen en welke prikkels je juist kunt op zoeken als je onderprikkeld bent en behoefte hebt aan nieuwe voeding/energie. Zodra je dat weet en ervaart, wordt het steeds makkelijker om de juiste balans te vinden tussen overprikkeling en onderprikkeling.
Begeleiding bij hoogsensitiviteit
Omgaan met je hoogsensitiviteit, ontdekken wat jou energie geeft en welke patronen je wilt doorbreken om overprikkeling te beperken en te kiezen voor energiegevende prikkels, kan best een zoektocht zijn.
Daar begeleid ik je dan ook graag bij. Via inzicht en bewustzijnsgroei ontdek je wat jou energie geeft (positieve prikkeling) en wat je kunt transformeren om overprikkeling en onderprikkeling te verminderen. Vaak zie je hier namelijk jouw persoonlijke levensthema’s in terug.
Door naar jouw persoonlijke geboortedatum te kijken, ontdekken we welke levensthema’s bij jou van invloed zijn op overprikkeling en onderprikkeling, wat je lastig vindt in je hoogsensitiviteit en waar je kracht ligt voor transformatie.
Ik begeleid je daar graag bij! Voel je welkom in de praktijk in Dronten of online.
