Overprikkeling en onderprikkeling bij hoogsensitieve personen
Als hoogsensitief persoon verwerk je prikkels intenser en diepgaander. Als je je regelmatig overprikkeld voelt, kan het zijn dat je het liefst zoveel mogelijk prikkeling vermijdt. Het is dan goed om te ervaren dat er ook prikkels zijn die je juist energie, voeding en/of ontspanning geven.
Een tekort aan positieve prikkeling kan namelijk ook tot onderprikkeling leiden. Het gaat er dan ook om dat je ontdekt welke prikkels je energie geven en welke energie kosten. Daarnaast is het belangrijk dat je kijkt naar de kwaliteit van de prikkels.
In deze blog neem ik je graag mee in de oorzaken en gevolgen van overprikkeling en onderprikkeling, en het vinden van de juiste balans tussen die twee. Ook lees je over diepgaande prikkelverwerking en de prikkels die veel hsp als intens ervaren.
Diepgaande prikkelverwerking bij hsp
Als je hoogsensitief bent, weet je misschien al wel dat je prikkels intenser en diepgaander verwerkt. Prikkels komen dieper binnen en je hebt meer verwerkingstijd nodig. Daardoor is je zenuwstelsel ook sneller overprikkeld dan dat van niet-hsp.
Daarbij is je autonome zenuwstelsel ‘scherper’ afgesteld, waardoor het lijkt alsof alle prikkels binnen komen, terwijl niet-hsp onbewust filteren wat binnen komt. Ook de activiteit in de hersenen is anders bij hoogsensitieve personen: tijdens prikkeling zijn meer en andere hersengebieden actief dan bij niet-hsp.
Door die combinatie ontvang je als hsp meer prikkels, verwerk je ze diepgaander en heb je meer verwerkingstijd nodig.
De invloed van prikkels op jou als hoogsensitief persoon
Prikkels neem je waar met al je zintuigen, inclusief je zesde zintuig. Dus alles wat je ziet, hoort, proeft, ruikt of voelt en dat wat je onbewust waarneemt (zesde zintuig) is een verzameling aan prikkels die je moet verwerken.
Doordat iedere prikkel intenser bij je binnenkomt, kan ook iedere prikkel voelen als te veel. Daardoor voel je je soms ineens helemaal leeggetrokken of word je overvallen door gedachten, gevoelens en/of emoties.
De mate waarin iemand echt ‘last’ ervaart van bepaalde prikkels, verschilt wel per persoon en per moment. Zo heeft je basisenergie, en je energie op dat moment, ook een grote invloed op hoe je de prikkels ervaart. Ook speelt de ruimte die je hebt om de prikkels te verwerken een grote rol: hoe meer verwerkingsruimte je hebt, hoe minder snel je het als last ervaart.
Welke externe prikkels zijn voor hsp intens?
Specifieke indringende geluiden, zoals het geluid van een boormachine, bladblazer, grasmaaier of een stofzuiger, pratende mensen of bijvoorbeeld straatverkeer.
Kriebelende kleding of uitgeknipte labels die je doorlopend in je huid voelt prikken.
Sterke geuren van bijvoorbeeld eten, parfum of lichaamsgeuren.
De (negatieve) sfeer in een ruimte of de stemming van een persoon.
Bepaalde smaken of structuren van eten en drinken.
Felle lichten of kleuren.
Plekken waar veel tegelijkertijd gebeurt of waar veel mensen samenkomen.
Fysieke en/of emotionele pijn.
De prikkeling van het ‘moeten’ en tijdsdruk.
Toch is het per persoon wel heel verschillend hoe intens je iets ervaart. Misschien springt er voor jou één ding echt uit of herken je juist alle voorbeelden. Wat jou prikkelt, kan een ander niet eens opmerken, en andersom natuurlijk.
Het is dan ook handig als je weet welke prikkels bij jou het heftigst binnenkomen, zodat je daar ook beter op kunt inspelen en een stukje overprikkeling al voorkomt.
Interne prikkels
Daarnaast heb je interne prikkels: je gevoelens, gedachtes en emoties. Die worden deels bepaald door de prikkels die je binnenkrijgt, maar ook door alles wat je diep vanbinnen voelt. Als hsp voel je je emoties en gevoelens erg diep, waardoor je verdriet, boosheid, frustratie of machteloosheid ook heel intens kunt ervaren.
En misschien herken je de zo bekende piekergedachten wel? Ze houden je uit je slaap, je voert gesprekken in gedachten telkens opnieuw, je vraagt je steeds af wat je in een bepaalde situatie anders had kunnen doen, hoe een toekomstige situatie eruit gaat zien of je maakt zorgen om je dierbaren.
Allemaal voorbeelden van interne prikkels die ook om verwerkingsruimte vragen.
Wat is overprikkeling?
De doorlopende stroom aan interne en externe prikkeling vraagt om diepgaande verwerking. Als je die tijd niet hebt/neemt, ontstaat overprikkeling: je systeem wordt letterlijk te veel belast, op dit moment is er geen nieuwe input meer mogelijk. Wanneer je dat punt van overprikkeling bereikt hangt heel nauw samen met de vorm van prikkeling en je energie op dat moment.
Hoe beter je in je energie zit, hoe gemakkelijker je een prikkel tijdelijk naar de achtergrond kunt verplaatsen. Maar, dat betekent helaas niet dat je ’m uiteindelijk niet hoeft te verwerken. Als je tussendoor onvoldoende ontlaadt en oplaadt, stapelen de prikkels zich op en ontstaat overprikkeling alsnog.
Gevolgen van overprikkeling
Zodra je te veel onverwerkte prikkels hebt, raakt je autonome zenuwstelsel overbelast, dat kun je onder andere herkennen aan:
Slaapproblemen, je komt moeilijk in slaap, slaapt slecht door en/of hebt last van intense dromen.
Vermoeidheid, of je helemaal leeg voelen.
Heftige emoties, je bent snel geëmotioneerd, voelt je steeds boos of verdrietig, moet veel huilen of reageert misschien wel onredelijk geïrriteerd.
Niet goed meer kunnen ontspannen of genieten.
Lusteloosheid.
Het gevoel dat de emmer doorlopend overloopt, waardoor je er niets nieuws meer bij kunt hebben.
Piekergedachten die ervoor zorgen dat je hoofd doorlopend in overdrive lijkt te staan.
Fysieke klachten als hoge spierspanning, hoofdpijn, buikpijn, etc.
De behoefte om je voor langere tijd helemaal terug te trekken.
Langdurige overprikkeling kan zelfs leiden tot een burn-out, doordat je continu je zenuwstelsel overbelast en steeds meer vraagt van je energiereserves.
Wat is onderprikkeling?
Als je je vaak overprikkeld voelt, bestaat de kans dat je (onbewust) prikkeling gaat vermijden. Je associeert prikkels met iets negatiefs of je bent bang dat je weer overprikkeld raakt. Zo kan het zijn dat je sociale situaties ontloopt, zoveel mogelijk binnen blijft of kiest voor die dingen waar jij je 100% comfortabel bij voelt.
Helaas werkt ook dat niet zoals je het graag zou willen. Ieder mens heeft namelijk behoefte aan een bepaalde mate van prikkeling. En zeker als hoogsensitief persoon ben je extra gevoelig voor positieve prikkeling: dat is waar je je energie, ontspanning en voeding uit haalt.
Gevolgen van onderprikkeling
Je brein is altijd op zoek naar een bepaalde mate van prikkeling en stimulans. Je komt daardoor in actie, en het is nodig om bepaalde ‘geluksstofjes’ aan te maken. Daarnaast heb je te maken met de wil van jouw ziel: waar wakkert je innerlijke vuur van aan? Wat geeft jou energie? Daar heb je positieve prikkeling voor nodig.
Een gebrek aan prikkeling geeft dan ook eigenlijk hetzelfde resultaat als overprikkeling:
slaapproblemen;
intense dromen;
heftige emoties;
futloos en leeg voelen;
niet goed meer kunnen genieten;
Piekergedachten.
Op de lange termijn kan onderprikkeling zelfs depressieve gevoelens veroorzaken.
Balans tussen overprikkeling en onderprikkeling
Overprikkeling en onderprikkeling uiten zich dus op soortgelijke manieren. Misschien herken je daardoor niet altijd direct of je met overprikkeling of onderprikkeling te maken hebt. Als je bijvoorbeeld al onderprikkeld bent, maar het verward met overprikkeling, kies je ervoor om rust te nemen, terwijl je juist behoefte hebt aan positieve prikkels die je weer nieuwe energie geven.
Het is dan ook belangrijk dat je jezelf zo goed mogelijk leert kennen, zodat je overprikkeling en onderprikkeling steeds beter en sneller herkent. Dat vraagt om een hoop zelfonderzoek en zelfkennis.
Maar, als je eenmaal weet wanneer en van welke prikkels je overvoerd raakt, en ontdekt wat je nodig hebt om te ontladen, kun je veel van die overprikkeling voorkomen. Daarnaast wil je natuurlijk weten welke positieve prikkels jou energie geven, zodat je onderprikkeling voorkomt. Zodra je dat weet en ervaart, wordt het steeds makkelijker om de juiste balans te vinden tussen overprikkeling en onderprikkeling.
Begeleiding bij hoogsensitiviteit
Omgaan met je hoogsensitiviteit, ontdekken wat jou energie geeft en welke patronen je wilt doorbreken om overprikkeling te voorkomen, kan best een zoektocht zijn.
Daar begeleid ik je dan ook graag bij. Via inzicht en bewustzijnsgroei ontdek je wat jou energie geeft (positieve prikkeling) en wat je kunt transformeren om overprikkeling en onderprikkeling te verminderen. Vaak liggen hier namelijk levensthema’s aan ten grondslag als ‘grenzen of het innemen van jouw eigen ruimte’.
Door naar jouw persoonlijke geboortedatum te kijken, ontdekken we welke levensthema’s bij jou van invloed zijn op overprikkeling en onderprikkeling.
Lees via de linken hieronder meer over de mogelijkheden, maak gerust een afspraak voor een live of online-consult of een vrijblijvende kennismaking.
Heb je vragen over de mogelijkheden of staat je gewenste afspraaktijd niet in de online-agenda? Mail me gerust, dan neem ik snel contact met je op.
